Το πρόστυχο Προεδρικό Διάταγμα

Σφοδρές είναι αντιδράσεις στο Προεδρικό Διάταγμα που απαξιώνει τα οικόπεδα έως 2.000 μέτρα και σε μια νύχτα τα μετατρέπει σε… χωράφια.
Θα χαθεί, δηλαδή, το 90% της αξίας των οικοπέδων σε 10.000 μικρούς οικισμούς!

Κι αυτό γιατί σύμφωνα με την απόφαση, από εδώ και στο εξής οικοδομήσιμα είναι τα οικόπεδα άνω των δύο στρεμμάτων με πρόσωπο σε υφιστάμενο κοινόχρηστο χώρο. Τα υπόλοιπα δεν έχουν καμία οικιστική αξία. Και σα να μην έφθανε αυτό ανακαλούνται και οι επεκτάσεις των οικισμών που διαμορφώθηκαν από το 1983 και μετά.

Πρακτικά, ένας ιδιοκτήτης που είχε ένα ακίνητο που κόστιζε 100 χιλιάδες ευρώ, σήμερα η αξία του υπολογίζεται στα 10 χιλιάδες ευρώ κι ακόμη χαμηλότερα.

Τι σημαίνει όμως αυτό;
Μπορεί κάποιος πλέον να αγοράσει μεγάλες εκτάσεις εντός οικισμών ή πέριξ αυτών με εξαιρετικά μειωμένη αξία κι αφού γίνει η συγκέντρωση της γης μια οποιαδήποτε κυβέρνηση να ακυρώσει το Προεδρικό Διάταγμα και σε μια νύχτα να εκτινάξει τις αξίες των εκτάσεων αυτών μετατρέποντας τες και πάλι σε οικόπεδα, άρτια και φυσικά οικοδομήσιμα.

Ακόμη και τουριστικά συμφέροντα θα έχουν τη δυνατότητα να συγκεντρώσουν γη – φιλέτο σε τιμές ευκαιρίας, σε περιοχές όπως η Κρήτη, το Πήλιο και αλλού και όταν αλλάξει η διάταξη να προχωρήσουν σε επενδύσεις ξενοδοχειακού και άλλου ενδιαφέροντος.

Άμεση ήταν η αντίδραση της αγοράς

«Η θέση της ΠΟΜΙΔΑ είναι να μην αλλάζουν οι όροι δόμησης στα εκτός σχεδίου, ούτε στους οικισμούς, ούτε στα εντός σχεδίου ακίνητα, έτσι ώστε ιδιοκτήτες και επενδυτές να έχουν ένα ασφαλές και σταθερό πλαίσιο, να κάνουν τους προγραμματισμούς τους, τις επενδύσεις τους και να μην απαξιώνεται η περιουσία εκατομμυρίων ανθρώπων», δήλωσε εκ μέρους της Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών Ακινήτων, ο κ. Κρανίδης εστιάζοντας στην αβεβαιότητα που φέρνουν οι διαρκείς αλλαγές στο πεδίο της ακίνητης περιουσίας και στους όρους οικοδομησιμότητας.

Οι συνέπειες θα επεκταθούν και στο φαινόμενο της «αποαστικοποίησης», καθώς οι εξελίξεις δεν θα επιτρέψουν σε μικρούς οικισμούς να αναπτυχθούν.

Αντιδρούν και οι τοπικές κοινωνίες μέσω των Δήμων

Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΚΕΔΕ με ομόφωνη απόφασή του διαφώνησε με το σχέδιο του Προεδρικού Διατάγματος και συγκεκριμένα με το άρθρο 5 αυτού περί των γενικών διατάξεων καθορισμού των ορίων των οικισμών, ζητώντας:

• Το πάγωμα της διαδικασίας προώθησης του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος
• Συνάντηση της ΚΕΔΕ με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το Συμβούλιο της Επικρατείας και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος για την εξεύρεση μιας εφαρμόσιμης λύσης.
• Να δοθεί η δυνατότητα στα εν εξελίξει Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ) και τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΕΠΣ) να προσδιορίσουν τα όρια των οικισμών, χωρίς τους οριζόντιους και ανελαστικούς περιορισμούς του σχεδίου Προεδρικού διατάγματος.

Η Εταιρεία Ανδρίων Επιστημόνων (ΕΤΑΝΕΠ) με επιστολή της προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Σταύρο Παπασταύρου επισημαίνει ότι:

«Αναγνωρίζουμε πλήρως την ανάγκη θεσμικής τάξης, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις ιστορικά καταγεγραμμένες οικιστικές αυθαιρεσίες και τις προβληματικές οριοθετήσεις κάποιων οικισμών.

Ωστόσο, οι επιλογές οριζόντιων περιορισμών, που επιτρέπουν μόνο τη μείωση ή τη διατήρηση των υφιστάμενων ορίων και όχι την προσαρμοσμένη αύξηση, όπου αυτό είναι επιστημονικά και κοινωνικά δικαιολογημένο, αντιβαίνει στις αρχές του αναπτυξιακού σχεδιασμού» και μεταξύ άλλων προτείνει «να καταργηθεί η απαγόρευση της επέκτασης των οικισμών, ή τουλάχιστον να προβλεφθεί δυνατότητα εξαίρεσης από τον περιορισμό της μη επέκτασης, εφόσον τεκμηριώνεται επιστημονικά, πολεοδομικά και κοινωνικά η αναγκαιότητα».

«Εθνικό είναι το αληθές» δηλώνει ο υπουργός Περιβάλλοντος κ. Παπασταύρου

Για το ζήτημα οριοθέτησης των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, ο κ. Παπασταύρου είπε ότι «η Πολιτεία μεριμνά και φροντίζει την ιδιοκτησία κάθε Ελληνίδας και Έλληνα, μέσα στο πλαίσιο της νομιμότητας».

Αναφερόμενος δε, στο νέο Προεδρικό Διάταγμα, επισήμανε τα εξής:

«Εθνικό είναι το αληθές. Και η αλήθεια είναι ότι το 1985 για τους 10.000 οικισμούς με κάτω από 2.000 κατοίκους, η οριοθέτησή τους γίνονταν από τον νομάρχη.

Ήρθε το Συμβούλιο της Επικρατείας το 2005, 20 χρόνια μετά, και το 2017 και το 2019 και είπε ότι η οριοθέτηση αυτή δεν ήταν σωστή. Είπε δηλαδή ότι ο νομάρχης ήταν αναρμόδιος και ότι τα κριτήρια με τα οποία έκανε την οριοθέτηση δεν ήταν μεθοδολογικά σωστά.

Ως αποτέλεσμα, ακύρωσε την οριοθέτηση οικισμών στην Κρήτη και στο Πήλιο και έτσι εν δυνάμει, έθεσε σε κίνδυνο την οριοθέτηση όλων αυτών των οικισμών.

Άρα, το Προεδρικό Διάταγμα που προετοίμασε ο προκάτοχός μου, ο Θόδωρος Σκυλακάκης, όχι απλά δεν αφήνει “στον αέρα” τους οικισμούς, αλλά κάνει ακριβώς το αντίθετο, διορθώνει μια εκκρεμότητα δεκαετιών».

Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας στάθηκε ιδιαίτερα στο θέμα που έχει προκύψει σχετικά με τη Ζώνη Γ, η οποία είναι η απομακρυσμένη Ζώνη από τον οικιστικό ιστό, για την οποία, όπως είπε, η Πολιτεία με επιστημονικά κριτήρια, σεβόμενη την αξιολόγηση του ΣτΕ, «μελετά νομοθετική ρύθμιση μέσα από την οποία θα προσπαθήσει να ενσωματώσει τα ακίνητα που έχουν γεωγραφική, πραγματική ή οικιστική σχέση με τον οικισμό».

Πως είναι διατυπωμένο και τι προβλέπει το Προεδρικό Διάταγμα

Με το Προεδρικό Διάταγμα 129/2025 (ΦΕΚ Δ’ 194/15.05.2025) με τίτλο «Καθορισμός κριτηρίων, τρόπου και διαδικασιών οριοθέτησης των οικισμών της Χώρας με πληθυσμό κάτω των δύο χιλιάδων (2.000) κατοίκων, περιλαμβανομένων και των προϋφιστάμενων του 1923, καθώς και καθορισμός χρήσεων γης και γενικών όρων και περιορισμών δόμησης», θα αλλάξουν τα δεδομένα για χιλιάδες ιδιοκτήτες γης σε οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων, με κίνδυνο την απαξίωση τους περιουσίας τους.

Συγκεκριμένα, εκτός ορίων των οικισμών αυτών, που αποτελούν το 80% των οικισμών της χώρας, θα τεθούν τα ακίνητα που κείνται εκτός των ορίων τους όπως αυτά είχαν διαμορφωθεί πριν τις 14.03.1983, ημερομηνία έναρξης ισχύος του Ν. 1337/1983 γνωστού και ως «Νόμου Τρίτση», με άμεσο κίνδυνο εκτάσεις γης που σήμερα αποτελούν άρτια και οικοδομήσιμα οικόπεδα να μετατραπούν σε μη οικοδομήσιμη εκτός σχεδίου γη.

ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΟΙΚΙΣΜΩΝ

Προβλέπονται τρεις πολεοδομικές ζώνες, με διαφοροποιήσεις στην αρτιότητα και τους όρους δόμησης:

• Ζώνη Α: Το συνεκτικό τμήμα του οικισμού που προϋφίσταται του 1923 (ιστορικός πυρήνας)
• Ζώνη Β: Το συνεκτικό τμήμα που αναπτύχθηκε από το 1923 έως το 1983
• Ζώνη Β1: Το διάσπαρτο τμήμα που αναπτύχθηκε από το 1923 έως το 1983

Ως οριοθέτηση νοείται ο καθορισμός του ορίου του οικισμού και του πολεοδομικού κανονισμού αυτού στο πλαίσιο εκπόνησης Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΤΠΣ), Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ) ή αυτοτελούς προεδρικού διατάγματος (Π.Δ.). Ως καθορισμός ορίου οικισμού νοείται και η επανέγκριση του ορίου ή η αναοριοθέτηση αυτού.

Για τον καθορισμό ορίου του οικισμού, κρίσιμος χρόνος είναι η πραγματική κατάσταση κατά την 14.03.1983, ημερομηνία έναρξης ισχύος του Ν. 1337/1983. Όλα τα στοιχεία που αφορούν τα κτίσματα πρέπει να ανάγονται υποχρεωτικά σε χρόνο προγενέστερο του έτους 1985 και να προκύπτει η ύπαρξη του οικισμού ως αυτοτελούς οικιστικού συνόλου με δέκα (10) τουλάχιστον κτίρια (π.χ. κατοικίες, αποθήκες κ.ά.) ή και άλλες κοινόχρηστες ή κοινωφελείς λειτουργίες ή κοινόχρηστους χώρους (π.χ. σχολείο, εκκλησία, πλατεία κ.ά.).

Από την οριοθέτηση αποκλείονται συνολικά δεκαπέντε (15) περιπτώσεις, όπως γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας, ζώνες αιγιαλού – παραλίας, εκτάσεις πλάτους διακοσίων (200) μ. από τον άξονα υπεραστικών τμημάτων του βασικού εθνικού οδικού δικτύου.

ΑΡΤΙΟΤΗΤΑ ΟΙΚΟΠΕΔΩΝ

Ζώνη Α:
Ελάχιστο εμβαδό 2.000 τ.μ. και ελάχιστο πρόσωπο 15 μ. σε υφιστάμενο κοινόχρηστο χώρο
Ελάχιστο εμβαδό 500 τ.μ. και ελάχιστο πρόσωπο 10 μ. σε υφιστάμενο κοινόχρηστο χώρο (ισχύει για μικρούς απομακρυσμένους οικισμούς π.χ. ημιορεινοί)
Ισχύουν παρεκκλίσεις για προϋφιστάμενα οικόπεδα ελάχιστου εμβαδού 150 τ.μ. έως 2.000 τ.μ. υπό την προϋπόθεση προσώπου σε υφιστάμενο κοινόχρηστο χώρο.

Ζώνες Β και Β1:
Ελάχιστο εμβαδό από 300 τ.μ. έως 2.000 τ.μ. και ελάχιστο πρόσωπο 10 μ. σε κοινόχρηστο χώρο
Για οικόπεδα που δημιουργήθηκαν μετά τις 4.11.2011 ισχύει πρόσθετη προϋπόθεση ελάχιστου μήκους προσώπου (α) 10 μ. για εμβαδό οικοπέδου έως 500 τ.μ. και (β) 15 μ. για εμβαδόν μεγαλύτερο των 500 μ.

Πάντως, για όλες τις Ζώνες (Α, Β και Β1) προβλέπεται ότι οικόπεδα που, μέχρι τη δημοσίευση του παρόντος, δημιουργήθηκαν ή κατατμήθηκαν νομίμως με βάση προϊσχύουσες διατάξεις ή με βάση τα ορισθέντα μεγέθη σε προγενέστερη πράξη οριοθέτησης του οικισμού, θεωρούνται άρτια και οικοδομήσιμα κατά κανόνα ή κατά παρέκκλιση, εφόσον έχουν πρόσωπο σε υφιστάμενο κοινόχρηστο χώρο.

Κατά τα λοιπά, στο Προεδρικό Διάταγμα περιλαμβάνεται πλήθος διατάξεων που είναι αδύνατον να αναλυθούν στο σύνολό τους, όπως επίσης και να απαντηθούν τα πάμπολλα ερωτήματα που προκύπτουν σχετικά με αυτές, ωστόσο είναι κρίσιμο να σημειωθούν τα εξής:

ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ ΝΕΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ

Οι νέες διατάξεις δεν τίθενται σε άμεση ισχύ, αλλά εφαρμόζονται μέχρι την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος οριοθέτησης εκάστου οικισμού, με εξαίρεση την απαγόρευση ανέγερσης βιομηχανικών και βιοτεχνικών εγκαταστάσεων για τις οποίες απαιτείται η διεξαγωγή Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων εκτός των ορίων των οικισμών και σε απόσταση έως και 500 μ. περιμετρικά αυτών. Μέχρι τότε εφαρμόζονται οι αντίστοιχες για κάθε είδος οικισμού πολεοδομικές διατάξεις.

ΕΚΔΟΘΕΙΣΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΕΣ ΑΔΕΙΕΣ

Οικοδομικές άδειες που έχουν εκδοθεί μέχρι τη δημοσίευση του Προεδρικού Διατάγματος οριοθέτησης των οικισμών θεωρούνται νόμιμες και ισχυρές και οι προβλεπόμενες οικοδομικές εργασίες εκτελούνται νομίμως.

Επιτρέπεται η ενημέρωση και η αναθεώρηση οικοδομικών αδειών σε ισχύ ή και για παράταση ισχύος, καθώς και η έκδοση έγκρισης εργασιών μικρής κλίμακας, σύμφωνα με τους όρους δόμησης που χορηγήθηκε η άδεια.