El Pais: Τα πέντε δευτερόλεπτα που βύθισαν την Ισπανία στο σκοτάδι

Για πέντε δευτερόλεπτα, στις 12:33 μ.μ. χθες Δευτέρα, 15 γιγαβάτ (GW) παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας εξαφανίστηκαν ξαφνικά από το σύστημα ηλεκτροδότησης στην Ισπανία. Κυβερνητικές πηγές εξηγούν ότι αυτό ισοδυναμούσε με το 60% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλωνόταν στη χώρα εκείνη την στιγμή. Χρειάστηκαν μόνο αυτά τα πέντε δευτερόλεπτα για να ξεσπάσει χάος σε όλη την Ιβηρική Χερσόνησο. Το σύστημα κατέρρευσε, αλλά η αιτία παραμένει μυστήριο.

Εικόνα καταγραφής από την κατάρρευση του δικτύου ενέργειας στην Ισπανία

Η χερσόνησος βίωσε μια μαζική και ιστορική διακοπή ρεύματος που άφησε την ηπειρωτική Ισπανία και την Πορτογαλία χωρίς ρεύμα για ώρες. «Στα περισσότερα από 40 χρόνια που βρίσκομαι σε αυτόν τον τομέα, δεν έχω ξαναδεί κάτι παρόμοιο», λέει ο Jorge Fabra , ο οποίος ήταν πρόεδρος της Red Eléctrica για μια δεκαετία.

Μέχρι το πρωί της Τρίτης , η ηλεκτροδότηση αποκαταστάθηκε πλήρως. Αλλά το κύριο ερώτημα που παραμένει είναι τι συνέβη. «Δεν αποκλείουμε καμία υπόθεση», δήλωσε ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσες σε συνέντευξη Τύπου γύρω στις 6:00 μ.μ. «Δεν γνωρίζουμε τα αίτια», επέμεινε, αυξάνοντας περαιτέρω την αβεβαιότητα σχετικά με αυτο το ιστορικό μπλακ άουτ στη χώρα.

Πότε ξεκίνησε η διακοπή ρεύματος;

Στις 12:33 μ.μ., εντοπίστηκε μια «πολύ ισχυρή διακύμανση στις ροές ενέργειας» στα ηλεκτρικά δίκτυα. Και αυτή η διακύμανση οφείλεται σε απώλεια παραγωγής, δηλαδή σε μείωση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία στην Ισπανία προέρχεται κυρίως από σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, υδροηλεκτρικούς σταθμούς, συνδυασμένους κύκλους ανανεώσιμων πηγών με ηλιακά και αιολικά πάρκα.

Αυτή η απώλεια ισχύος προκλήθηκε από την εξαφάνιση 15 GW παραγωγής για πέντε δευτερόλεπτα. Για να κατανοήσουμε την κλίμακα του προβλήματος, οι πέντε κεντρικοί σταθμοί ενέργειας στην Ισπανία έχουν εγκατεστημένη ισχύ 7,4 GW.

Οι διακυμάνσεις που προκλήθηκαν από αυτήν την πτώση, τα αίτια της οποίας εξακολουθούν να διερευνώνται, έχουν με τη σειρά τους προκαλέσει την αποσύνδεση του ισπανικού ηλεκτρικού συστήματος από το ευρωπαϊκό, το οποίο βασίζεται κυρίως σε διασύνδεση με τη Γαλλία.

Αυτή η αποσύνδεση «έχει οδηγήσει στην κατάρρευση» του συστήματος και στην επακόλουθη εκτεταμένη διακοπή ρεύματος, σύμφωνα με τον Eduardo Prieto, διευθυντή των Επιχειρησιακών Υπηρεσιών του Δικτύου Ηλεκτρικής Ενέργειας, σε μια πρώτη δήλωση που έκανε στις 2:30 μ.μ. Στη συνέχεια, στις 7:00 μ.μ., ο Πιέτρο εμφανίστηκε ξανά για να επαναλάβει αυτή την εξήγηση. Ο αξιωματούχος του διαχειριστή του συστήματος τόνισε ότι πρόκειται για ένα «απολύτως εξαιρετικό συμβάν», καθώς ένα «συμβάν αυτού του είδους» δεν είχε συμβεί ποτέ στην Ισπανία.

Τι προκάλεσε την κατάρρευση του συστήματος;

Ούτε ο Πέδρο Σάντσες, ούτε ο Πριέτο, ούτε καμία επίσημη πηγή δεν έχουν εξηγήσει τι προκάλεσε αυτή την άνευ προηγουμένου ενεργειακή κρίση. «Δεν πρόκειται να κάνουμε εικασίες», επιμένουν επίσημες κυβερνητικές πηγές. Ο Σάντσες, στη σύντομη εμφάνισή του χθες  επέμεινε να μην διαδοθούν «πληροφορίες αμφίβολης προέλευσης».

Οφειλόταν σε κάποιο μετεωρολογικό φαινόμενο;

Κατά τη διάρκεια των ωρών της διακοπής της λειτουργίας των μέσων ενημέρωσης, έχουν διατυπωθεί υποθέσεις σχετικά με την αιτία της διακοπής, ορισμένες από τις οποίες έχουν διαψευσθεί, σχετικά με την αιτία αυτής της κρίσης.

Το Reuters ανέφερε ότι η REN (Redes Energéticas Nacionais, το αντίστοιχο της ισπανικής Red Eléctrica) είχε προβλέψει ότι ένα παράξενο μετεωρολογικό φαινόμενο στην Ισπανία θα μπορούσε να είναι η αιτία της συσκότισης. Ωστόσο, πηγές από αυτόν τον οργανισμό διέψευσαν αυτές τις πληροφορίες, οι οποίες υποδήλωναν μια υποτιθέμενη αλλαγή στις θερμοκρασίες στην ενδοχώρα της Ισπανίας.

Θα μπορούσε να είναι κυβερνοεπίθεση;

Από την μαζική διακοπή ρεύματος, μια άλλη εικασία αφορά κυβερνοεπίθεση. Ο πρώτος που το υποστήριξε αυτό με μεγαλύτερη σθεναρότητα ήταν ο πρόεδρος της Περιφερειακής Κυβέρνησης της Ανδαλουσίας, Χουάν Μανουέλ Μορένο, ο οποίος δήλωσε ότι σύμφωνα με τις πληροφορίες που του παρείχε το περιφερειακό κέντρο κυβερνοασφάλειας, «όλα δείχνουν ότι μια διακοπή ρεύματος αυτού του μεγέθους μπορεί να οφείλεται μόνο σε κυβερνοεπίθεση».

Ο πρόεδρος της Ανδαλουσίας παραδέχτηκε ότι κατέληξε σε αυτό το συμπέρασμα χωρίς επιβεβαίωση από επίσημη πηγή ή οποιοδήποτε άλλο θεσμικό όργανο: «Μόνο με τα δεδομένα μας». Λίγες ώρες αργότερα, η Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τερέζα Ριμπέρα δήλωσε στις Βρυξέλλες ότι, μετά από επικοινωνία με τις ισπανικές και πορτογαλικές αρχές, «δεν υπήρχε καμία ένδειξη ότι προκλήθηκε (από κυβερνοπίθεση)».

Το Εθνικό Κέντρο Κρυπτολογίας, το οποίο αποτελεί μέρος του Εθνικού Κέντρου Πληροφοριών (CNI) της Ισπανίας, δήλωσε απλώς ότι διερευνά την υπόθεση της κυβερνοεπίθεσης. Η Ισπανία είναι η Ευρωπαϊκή χώρα που δέχεται τις περισσότερες κυβερνοεπιθέσεις, με αρκετές εκατοντάδες ετησίως. Η Κρατική Διοίκηση Κυβερνοχώρου, η οποία υπάγεται στο Υπουργείο Άμυνας, διερευνά επίσης την πιθανή κυβερνοπροέλευση της διακοπής.

Θα ήταν δυνατή μια κυβερνοεπίθεση αυτού του μεγέθους;

Η προετοιμασία και η εκτέλεση μιας κυβερνοεπίθεσης που θα διακόψει την ηλεκτροδότηση σχεδόν δύο ολόκληρων χωρών είναι πολύπλοκη. Απαιτεί μια συντονισμένη δράση που επιτυγχάνει πολλαπλούς στόχους ταυτόχρονα.

«Ένα μπλακ άουτ αυτής της κλίμακας που θα προκληθεί από μια κυβερνοεπίθεση θα ήταν περίπλοκο, επειδή υπάρχουν πολλά κατακερματισμένα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας», λέει ο Martín Vigo, ειδικός σε κυβερνοαπειλές.

Και μόλις συμβεί, η ανάλυση των δικτύων για να βρεθεί η πηγή της επίθεσης δεν είναι εύκολη υπόθεση. «Οι κυβερνοεπιθέσεις σε δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας είναι πιθανές στη θεωρία και στην πράξη, επειδή οι ενεργειακές υποδομές είναι πολύπλοκα συστήματα, γεμάτα τρωτά σημεία», λέει ο Lukasz Olejnik, ειδικός στο King’s College London.

«Μια επίθεση, για παράδειγμα, θα μπορούσε να στοχεύσει μετασχηματιστές ή υποσταθμούς, καταστρέφοντας το δίκτυο τμηματικά, μέχρι να αρχίσει να παρουσιάζει βλάβη. Αλλά ο συντονισμός μιας τόσο μεγάλης και συγχρονισμένης επίθεσης θα ήταν εξαιρετικά δύσκολος».

Έχει συμβεί τέτοια κυβερνοεπίθεση στο παρελθόν;

Στην Ισπανία, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι έχει συμβεί κάτι τέτοιο μέχρι στιγμής. Οι μόνες ανάλογες προηγούμενες επιθέσεις σε δίκτυο ενέργειας μέχρι στιγμής σημειώθηκαν στην Ουκρανία το 2015 και το 2016, με τη Ρωσία να εμφανίζεται ως υπαίτια.

«Δεν υπάρχει «σαφής ένδειξη» που να μας επιτρέπει να πούμε με βεβαιότητα ότι μια τέτοια διακοπή ρεύματος οφείλεται σε κυβερνοεπίθεση. Όλα όσα έχουμε δει μέχρι στιγμής θα μπορούσαν επίσης να εξηγηθούν από φυσιολογικές, μη κακόβουλες αιτίες. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να διερευνήσουμε σε βάθος το θέμα και να αποφύγουμε να πέσουμε θύματα φημών ή παραπληροφόρησης» λέει ο Lukasz Olejnik, ειδικός στο King’s College London.

Το Εθνικό Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας (INCIBE) προειδοποίησε πριν από ένα χρόνο για τη «σημαντική αύξηση των κυβερνοεπιθέσεων που επηρεάζουν βιομηχανικά περιβάλλοντα και κρίσιμα συστήματα». Το ίδρυμα ανέφερε ως παράδειγμα το κακόβουλο λογισμικό BlackEnergy , το οποίο χρησιμοποιήθηκε από Ρώσους χάκερ στις 23 Δεκεμβρίου 2015, για να σαμποτάρουν εταιρείες διανομής ηλεκτρικής ενέργειας στην ουκρανική περιοχή Ιβάνο-Φρανκβίζ, προκαλώντας διακοπή ρεύματος στα σπίτια 1,5 εκατομμυρίου ανθρώπων.

Το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας (DHS) του Γραφείου του Προέδρου προειδοποίησε επίσης στην τελευταία του έκθεση για την «αύξηση του αριθμού, της συχνότητας, της πολυπλοκότητας και της σοβαρότητας των επιπτώσεων των κυβερνοεπιθέσεων». Το 2023, το Κρατικό Κέντρο Κρυπτολογίας χειρίστηκε περίπου 108.000 περιστατικά κυβερνοεπιθέσεων στην Ισπανία και η Κοινή Διοίκηση Κυβερνοχώρου του Υπουργείου Άμυνας, 1.480. Το συμβουλευτικό όργανο του προέδρου προειδοποίησε για την ύπαρξη «ολοένα και πιο τεχνικά εξελιγμένων επιτιθέμενων».

Δείτε βίντεο με τους πανηγυρισμούς στη Μαδρίτη όταν ήρθε και πάλι το ηλεκτρικό ρεύμα: